NPO Ombudsman: “NOS geeft Bersiap onjuiste uitleg”

DEN HAAG (2 oktober 2022) – De NOS heeft rondom afgelopen Indiëherdenking een onjuiste uitleg gegeven aan de historische term Bersiap. Dat zegt de NPO Ombudsman, Margo Smit. De uitleg is “niet eenduidig met hoe gezaghebbend onderzoek de term inzet”. Daarmee reageert de Ombudsman op klachten, nadat de NOS de Bersiap afdeed als een “periode na de oorlog waarin Indonesische vrijheidsstrijders vochten voor onafhankelijkheid”. In werkelijkheid verwijst Bersiap naar de door Indonesiërs gepleegde etnische zuivering op onder andere (Indische) Nederlanders vrijwel direct na de capitulatie van Japan.

De Ombudsman ontkent echter dat het om geschiedvervalsing zou gaan, “omdat dat doorgaans gedaan wordt met kwade trouw en opzet om foutief begrip te promoten”. “Dat verwijt kan NOS Nieuws gezien de staat van dienst op het terrein van oorlog en herdenken absoluut niet gemaakt worden” aldus Smit. Het is overigens niet de eerste keer in de recente geschiedenis dat de NOS met betrekking tot voormalig Nederlands-Indië de mist in gaat. Eerder werden Indische Nederlanders in het 8 uur journaal nog weggezet als de “Indonesische gemeenschap”, “Indiërs” en vluchtelingen. Ook goochelde de omroep twee jaar geleden nog met de dodencijfers van de Bersiap, door de duizenden doden die aan Nederlandse zijde zijn gevallen doodleuk te verzwijgen én tegelijkertijd het aantal Indonesische doden op te rekken. In een ander journaal werd kijkers wijsgemaakt dat de in 2020 overleden zangeres Liesbeth List eigenlijk in Indonesië zou zijn geboren.

De NOS deed de onjuist de uitleg in het kader van de jaarlijkse Indiëherdenking op 15 augustus. Het is de dag waarop Japan in 1945 capituleerde pas nadat de Amerikanen atoombommen gooiden op achtereenvolgens Hiroshima en Nagasaki én de Sovjet-Unie Japan de oorlog verklaarde. Daarmee kwam officieel een einde aan de bezetting van Nederlands-Indië en Tweede Wereldoorlog. In totaal zijn er tijdens de oorlog in Azië, zowel binnen als buiten de jappenkampen, zeker 25.000 (Indische) Nederlanders in gevangenschap om het leven gekomen. (Krijgs)gevangenen werden ingezet als dwangarbeiders, bijvoorbeeld aan de beruchte Dodenspoorwegen, of in (oorlogs)fabrieken en mijnen diep in Japan, maar ook als Troostmeisjes. Hoeveel doden er onder de Buitenkampers zijn gevallen is onduidelijk. Ook het aantal doden onder de inheemse bevolking is onbekend.

Voor veel Nederlanders betekende 15 augustus 1945 geen einde van oorlog, want niet kort daarna brak de Bersiap aan, dat Maleis is voor “Wees paraat” of “Geef acht!”. Het is de strijdkreet van Indonesische (para)militaire organisaties en bendes, die vrijwel direct na de capitulatie dood en verderf zaaiden onder met name niet-Indonesiërs in voormalig Nederlands-Indië. Het exacte aantal Nederlandse (burger)slachtoffers dat tijdens de Bersiap is gevallen is tot op de dag van vandaag onduidelijk. De schattingen variëren tussen de 5.000 en 30.000 doden en 15.0 00 vermisten. Ook Chinezen, Molukkers en andere groepen werden slachtoffer, al is onduidelijk hoeveel. Het geweld tegen én de moordpartijen op de burgerbevolking stopten niet na 1946, maar ging door tot eind jaren 40. Medio 1947 was er opnieuw sprake van een explosie van geweld, die ook wel wordt aangeduid als de Tweede Bersiap.