DEN HAAG (9 november 2023) – Vandaag presenteert fervent Bersiapontkenner en beroepsactiviste Marjolein van Pagee haar nieuwe haatboek, waarin de beruchte oorlogsmisdadiger Soetomo, ook wel bekend onder zijn bijnaam Boeng Tomo, wordt verheerlijkt. De presentatie vindt plaats in het Amsterdamse debatcentrum De Balie en wordt door slachtoffers en nabestaanden van Indonesische terreur beschouwd als een provocatie.
De Indonesiër Soetomo is berucht vanwege zijn rol tijdens de bloedige Bersiap. Een van de meest exemplarische misdaden waarbij Soetomo een spilfunctie vervulde en ook direct betrokken was is wat later Bloedige- of Bartholomeus Maandag is gaan heten. Het verwijst naar de dag waarop de aanhang van Soetomo in Soerabaja, voormalig Nederlands-Indië, een razzia onder (Indische) Nederlanders had georganiseerd en de circa 1.500 opgepakte Nederlanders naar de Simpang Sociëteit liet transporteren. Daar had Soetomo een provisorische ‘rechtbank’ ingericht, die naar schatting 50 tot 200 Nederlanders ter dood ‘veroordeelde’. De Nederlanders werden daarop, door zowel Soetomo als de door hem aangemoedigde aanhang, gruwelijk en publiekelijk gemarteld en vermoord. Diverse getuigen spreken zelfs over meerdere honderden doden.
Na enkele uren werden de hevig getraumatiseerde overlevenden naar de beruchte Werfstraatgevangenis verplaatst, terwijl Soetomo via luidsprekers in de stad de oorlog verklaarde aan iedereen “met maar één druppel Nederlands bloed in de aderen”. Bij de gevangenis ontstond daarop een oploop van woedende Indonesiërs, die met stokken, messen en bamboesperen (bamboe roentjings) waren bewapend. De gevangenen werden door de Indonesische bewakers opzettelijk enkele honderden meters van de gevangenis uitgeladen, zodat bij het daaropvolgende ‘spitsroeden lopen’ naar schatting nog eens 50 Nederlanders werden vermoord en honderden gewond raakten. De overlevenden werden in de gevangenis, samen met andere al aanwezige Nederlanders, vervolgens nog bijna een maand lang gegijzeld. De Indonesiërs wilden de Nederlanders vergiftigen en vervolgens levend verbranden, maar hun plan lekte uit. Het was uiteindelijk KNIL-kapitein Jack Boer die, met een spectaculaire reddingsoperatie, de in totaal 2.384 ten dode opgeschreven Nederlanders uit hun benarde positie wist te bevrijden.
Bersiap (1945-1946) is Maleis voor “Wees paraat” of “Geef acht!”. Het is de strijdkreet van Indonesische (para)militaire organisaties en bendes, die vrijwel direct na de capitulatie van Japan dood en verderf zaaiden onder met name niet-Indonesiërs in Nederlands-Indië. Gedurende deze uiterst gewelddadige periode zijn duizenden (Indische) Nederlanders op gruwelijke wijze gemarteld, verkracht en vermoord door Indonesiërs, vanwege hun Nederlandse en/of Europese afkomst. Het exacte aantal Nederlandse slachtoffers is tot op heden onduidelijk. De schattingen variëren tussen de 5.000 en 30.000 doden en 15.000 vermisten. Ook Chinezen, Molukkers en andere groepen werden slachtoffer, al is onduidelijk hoeveel. Het geweld tegen én de moordpartijen op de burgerbevolking stopten niet na 1946, maar ging door tot eind jaren 40. Het was tegen deze achtergrond dat de regering in 1947 besloot om de Nederlandse Krijgsmacht grootschalig in te zetten in Nederlands-Indië teneinde de “orde en rust” te herstellen. Deze operatie is ook wel bekend onder de eufemistische term Politionele Acties.
Dit is toch strafbaar? Kunnen we geen aangifte doen tegen deze haatmadam?
Ik beoordeel het boek van de historica Marjolein van Pagee “Een controverse ontrafeld – Bung Tomo een revolutie van 1945” genuanceerder.
Na haar scriptie “Bung Tomo: War criminal or Hero” (2019) lijkt haar nieuwe boek over Bung Tomo, een afgerafelde controverse. Marjolein van Pagee doet denken aan Penelope, de vrouw van Odysseus uit de Griekse mythologie, ook een sprookjesfiguur. Penelope breidde elke dag aan een kleed, maar s’avonds ontrafelde ze datzelfde kleed.. Hetzelfde doet Marjolein van Pagee. Elke dag breidt ze aan haar verhaal, maar s’avonds ontrafelt ze hetzelfde verhaal. Als resultaat blijft Bung Tomo een mythologisch of mythisch figuur?
Zij stelt in dit boek dat er “weinig bewijs” is voor de beschuldigingen, dat Bung Tomo één van de grote aanjagers van bloedige geweld tegen Nederlanders, indo-Europeanen en hun sympathisanten. Er zijn maar weinig bewijzen in Nederlandse archieven, maar raadpleegde zij het juiste Indonesische archief, het voor uitverkorenen toegankelijke Arsip Militèr in Jakarta?
Behalve de historicus Harry Pouze heeft geen enkele buitenlandse onderzoeker zoals de vermaarde historici W.H. Fredrick of R. Cribb zich toegang kunnen verschaffen tot dit tot verbeelding sprekende Archief.
Worden de bronvermeldingen van het onvolprezen boek “Revolutionary Worlds” (2022) aandachtig geanalyseerd dan konden of wilden zelfs vooraanstaande Indonesische onderzoekers het Arsip Militèr niet raadplegen.
Vergelijk hun werk maar met dat van Prof. L. de Jong die een boekenplank over Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog zou hebben geschreven zonder het Archief van zijn NIOD te raadplegen, het voormalige Nederlands Instituut voor OorlogsDocumentatie. Drie maal niks blijft niks.
Geconcludeerd mag worden dat zonder raadpleging van het Arsip Militèr Marjolein van Pagee niet in staat is een zorgvuldig en verantwoord multiperspectief over Bung Tomo te schrijven. Dan valt over haar éénzijdig- en vooringenomenheid best wat te zeggen.
Verschrikkelijk om als nabestaande van slachtoffers van deze hond te moeten constateren dat Indonesische oorlogspropaganda steeds meer salonfähig is in Nederland. Ik krijg er gewoon last van in mijn maag.
Verbaast me niets van Marjolein ‘I love Hamas’ van Pagee
Triest dat je dit geweld verheerlijkt.