DEN HAAG (12 mei 2021) – Fridus Steijlen, hoogleraar Molukse Migratie en Cultuur, adviseerde rondom de eenzijdige invalshoek van de controversiële film De Oost en het bijbehorende lespakket. Dat werd duidelijk tijdens het kort geding dat Federatie Indische Nederlanders (FIN) vorige week had aangespannen.
De film is omstreden vanwege het geschiedkundige raamwerk waarbinnen de film is gepositioneerd, maar dat niet wordt ondersteund door historische feiten. In een trailer en op de officiële kanalen van de film wordt bijvoorbeeld gesteld dat Nederlandse militairen naar Nederlands-Indië zijn gestuurd “om de Indonesische vrijheidsstrijd neer te slaan”, terwijl zij in werkelijkheid vooral een einde moesten maken aan chaos en geweld, dat tijdens de Bersiap een climax bereikte. Tijdens het kort geding, dat FIN tegen de producent aanspande om het fictieve karakter van film te benadrukken, bleek Steijlen de auctor intellectualis van dit eenzijdige frame. De rol van Steijlen is brisant nu hij tevens verbonden is aan het grote Indië-onderzoek naar het Nederlandse militaire optreden in voormalig Nederlands-Indië. Dat onderzoek ligt al tijden onder vuur vanwege de eenzijdige en partijdige opzet.
Volgens Steijlen is het “te kort door de bocht” om het Nederlandse militaire optreden “te koppelen aan de Bersiap”. “Soekarno had de onafhankelijkheid afgekondigd, en dat accepteerde Nederland niet. Dat was wat er aan de hand was: Nederland greep in om de koloniale verhoudingen te herstellen” aldus Steijlen tegenover dagblad Trouw. Die lezing zou blijkbaar niet te kort door de bocht zijn. “Nederland greep in om ‘rust en orde’ te brengen nadat duizenden (Indische) Nederlanders werden afgeslacht tijdens de Bersiap” reageert FIN-voorzitter Hans Moll. “Dat gebeurde op grondgebied waar Nederland formeel zeggenschap over had. Nederland kon niet zeggen: we trekken onze handen ervan af, want er is een vrijheidsstrijd gaande. Wie nu net doet alsof het Nederland uitsluitend te doen was om de koloniale verhoudingen te herstellen miskent de historische feiten en context”.
Bersiap (1945-1946) is Maleis voor “Wees paraat” of “Geef acht!”. Het is de strijdkreet van Indonesische (para)militaire organisaties en bendes, die vrijwel direct na de capitulatie van Japan dood en verderf zaaiden onder met name niet-Indonesiërs in Nederlands-Indië. Gedurende deze uiterst gewelddadige periode zijn duizenden (Indische) Nederlanders op gruwelijke wijze gemarteld, verkracht en vermoord door Indonesiërs, vanwege hun Nederlandse c.q. Europese etniciteit. Het exacte aantal Nederlandse slachtoffers is tot op heden onduidelijk. De schattingen variëren tussen de 5.000 en 30.000 doden en 15.000 vermisten. Ook Chinezen, Molukkers en andere groepen werden slachtoffer, al is onduidelijk hoeveel. Het geweld stopten niet na 1946. Het was tegen deze achtergrond dat de regering in 1947 besloot om het leger grootschalig in te zetten in voormalig Nederlands-Indië.
De uitlatingen van Steijlen doen de zorgen over het inmiddels controversiële Indië-onderzoek verder toenemen. Eerder zorgde Anne-Lot Hoek en Remco Raben voor de nodige ophef. Waar Hoek een pleidooi hield om straten en pleinen te vernoemen naar Soekarno riep Raben zijn volgers op de sociale media juist op om een petitie te tekenen voor het verwijderen van Nederlandse standbeelden. Die uitlatingen wekken “individueel en tezamen” op z’n minst “de schijn van partijdigheid”, aldus Moll toen. Later zorgde ook Rémy Limpach met zijn bizarre bewering, dat “racisme in het DNA van KNIL-officieren” zou zitten, voor woedende reacties. Saillant detail is dat zowel Raben als Steijlen een nieuwe tentoonstelling in Museum Sophiahof op moeten zetten over de dekolonisatie van Nederlands-Indië. Critici vrezen een politieke manifestatie.
Fridus Steijlen (KITLV) adviseerde eenzijdige invalshoek controversiële #DeOost. De rol van Steijlen is brisant nu hij tevens verbonden is aan grote Indië-onderzoek naar Nederlands militair optreden in voormalig Nederlands-Indië #Bersiap https://t.co/ShdpQbsd3x https://t.co/pMrBQ7d9fa pic.twitter.com/PjLpWLKi1B
— Federatie Indische Nederlanders (@FederatieIndo) May 14, 2021
Tags: De Oost, Indisch Herinneringscentrum, Museum Sophiahof, Fridus Steijlen.
Deze nepprofessor moet direct uit zijn functie worden ontheven.
Ik moet eigenlijk ff afkoelen wat het is een grof schandaal hoe eenzijdig dit verhaal verteld wordt. In het bijzonder in de huidige context van representatie als je het hebt over de grootste groep ‘minderheden’ in Nederland waarvan er tienduizenden zo niet 100.000 naar Nederland zijn gekomen. Velen daarvan hebben in een Jappenkamp gezeten & jaren gratis gevochten voor Nederland, moesten rennen voor hun leven, zijn na capitulatie aan stukken gehakt & schandalig behandeld. Je kan dit verhaal niet vertellen zonder deze context, al helemaal niet wetende dat niet veel later de grootste verborgen genocide van de 20e eeuw heeft plaats gevonden. Maar fuck me wat weet ik, ik hoor het straks wel een iemand die de vooravond heeft gekeken.
Inclusief kinderen & klein kinderen hebben we het over een miljoen mensen maar niemand die raad wordt gepleegd. Er zijn een boel Nederlanders die niets over deze geschiedenis weten en die nu alleen deze film als bron gaan gebruiken.
En al die wijsneuzen gaan nu pro-actief dit verhaal verspreiden. Walgelijk.
Nederland was m.i. zeker niet van plan om de eilanden, waar de ‘Gouden Eeuw’ aan te danken was op te geven. Men wilde de koloniale verhoudingen herstellen. Daarnaast waren de Indonesiërs aan een ware genocide begonnen. Na de capitulatie van Japan, werd op grote schaal gemoord, gemarteld, vrouwen verkracht en kinderen mishandeld. Ook dit was een reden om de politionele acties te starten. Molukkers streden aan Ned. zijde omdat ook hun onder de bersiap leden. Dat Ned. alsnog excuses heeft aangeboden is een schande, gezien de moordpartijen waar de Indonesiërs zich schuldig aan hebben gemaakt. De Ned. regering dient juist de Molukkers verontschuldigen en schadeloos stellen. Deze waren trouw aan Ned., terwijl Ned. hun heeft bedrogen, verraden en een mensonterende behandeling heeft jaren ondergaan. Zowel de 1e en de 2e hebben hier trauma’s aan overgehouden en de volgende generaties hebben vandaag de dag ook nog onder de naweeën te lijden. Gescheiden van huis, haard en van hun families zijn de Molukkers naar Ned. bevolen waar ze tot op de dag van vandaag verblijven.
In de capitulatievoorwaarden met Japan stond dat de vooroorlogse status quo diende te worden hersteld. Dat wil zeggen, Nederlands gezag over Nederlands-Indië. De indoloog Jan A. Somers verklaart de bersiap als een periode waar – in verband met de overgave van Japan in 1945 – sprake was van hongersnoden en werkloosheid. “Arm, hongerig fabrieksproletariaat werd door de pemoeda’s opgefokt tot vrijheidsstrijders. Die hun levensonderhoud zelf bij elkaar moesten sprokkelen. En als bij die plunderingen de eigenaren, voornamelijk (Indo)Europeanen, in de weg stonden, waren die op de verkeerde tijd op de verkeerde plaats. Het waren de bewoners/eigenaren die nog thuis waren, en zo de plunderaars in de weg stonden. Vandaar de moordpartijen. Bersiap was voor velen de enige mogelijkheid nog aan voedsel te komen via plundering. En wat doe je dan? Daarnaast opgehitst tot mata gelap (buiten zinnen)! Ja, opgehitst ook tot stormloop op de schietende Britse militairen. Die hoefden met hun stens niet eens te richten, elke kogel was raak. Die grote Indonesische verliezen zijn goed te begrijpen! Uit de slappe pols zeg ik altijd: tien Indonesische doden tegen een Brits-Indiër. Bersiap wordt door ons ervaren als een enorme aanslag op de Nederlandse en Chinese) bevolking. Maar denk ook aan de enorme aantallen Indonesische slachtoffers van die ophitsing!”