Indonesië eert oorlogsmisdadigers op omstreden heldendag

DEN HAAG (10 november 2021) – Vandaag viert Indonesië de Dag van de Helden (Hari Pahlawan). De feestdag is zeer controversieel, omdat ook Indonesische oorlogsmisdadigers worden geëerd. Een van de centrale figuren tijdens de herdenking is Soetomo. De Indonesiër is berucht vanwege zijn rol tijdens de Bersiap.

In Indonesië geniet Soetomo desondanks een heldenstatus. Dat Soetomo tijdens de Bersiap vooral de bevolking heeft opgehitst en ook zelf ongekende wreedheden tegen de burgerbevolking heeft gepleegd, is in Indonesië tegenwoordig onbekend. Een van de meest exemplarische misdaden waarbij Soetomo een spilfunctie vervulde en ook direct betrokken was is wat later Bloedige- of Bartholomeus Maandag is gaan heten. Het verwijst naar de dag waarop de aanhang van Soetomo in Soerabaja, voormalig Nederlands-Indië, een razzia onder (Indische) Nederlanders had georganiseerd en de circa 1.500 opgepakte Nederlanders naar de Simpang Sociëteit liet transporteren. Daar had Soetomo een provisorische ‘rechtbank’ ingericht, die naar schatting 50 tot 200 Nederlanders ter dood ‘veroordeelde’. De Nederlanders werden daarop, door zowel Soetomo als de door hem aangemoedigde aanhang, gruwelijk en publiekelijk gemarteld en vermoord. Diverse getuigen spreken zelfs over meerdere honderden doden.

Na enkele uren werden de hevig getraumatiseerde overlevenden naar de beruchte Werfstraatgevangenis verplaatst, terwijl Soetomo via luidsprekers in de stad de oorlog verklaarde aan iedereen “met maar één druppel Nederlands bloed in de aderen”. Bij de gevangenis ontstond daarop een oploop van woedende Indonesiërs, die met stokken, messen en bamboesperen (bamboe roentjings) waren bewapend. De gevangenen werden door de Indonesische bewakers opzettelijk enkele honderden meters van de gevangenis uitgeladen, zodat bij het daaropvolgende ‘spitsroeden lopen’ naar schatting nog eens 50 Nederlanders werden vermoord en honderden gewond raakten. De overlevenden werden in de gevangenis, samen met andere al aanwezige Nederlanders, vervolgens nog bijna een maand lang gegijzeld. De Indonesiërs wilden de Nederlanders vergiftigen en vervolgens levend verbranden, maar hun plan lekte uit. Het was uiteindelijk KNIL-kapitein Jack Boer die, met een spectaculaire reddingsoperatie, de in totaal 2.384 ten dode opgeschreven Nederlanders uit hun benarde positie wist te bevrijden.

Bersiap (1945-1946) is Maleis voor “Wees paraat” of “Geef acht!”. Het is de strijdkreet van Indonesische (para)militaire organisaties en bendes, die vrijwel direct na de capitulatie van Japan dood en verderf zaaiden onder met name niet-Indonesiërs in Nederlands-Indië. Gedurende deze uiterst gewelddadige periode zijn duizenden (Indische) Nederlanders op gruwelijke wijze gemarteld, verkracht en vermoord door Indonesiërs, vanwege hun Nederlandse en/of Europese afkomst. Het exacte aantal Nederlandse slachtoffers is tot op heden onduidelijk. De schattingen variëren tussen de 5.000 en 30.000 doden en 15.000 vermisten. Ook Chinezen, Molukkers en andere groepen werden slachtoffer, al is onduidelijk hoeveel. Het geweld tegen én de moordpartijen op de burgerbevolking stopten niet na 1946, maar ging door tot eind jaren 40. Het was tegen deze achtergrond dat de regering in 1947 besloot om de Nederlandse Krijgsmacht grootschalig in te zetten in Nederlands-Indië teneinde de “orde en rust” te herstellen. Deze operatie is ook wel bekend onder de eufemistische term Politionele Acties.

Tags: Bersiap.