Volgens staatssecretaris Van der Maat (Defensie) vochten “Indonesische vrijheidsstrijders voor hun land en cultuur”. Geen woord over Bersiap

DEN HAAG (4 september 2023) – Volgens de Staatssecretaris van Defensie, Christophe van der Maat (VVD), vochten “Indonesische vrijheidsstrijders voor hun land en cultuur”. Die curieuze uitspraak deed Van der Maat afgelopen weekend tijdens de jaarlijkse Indiëherdenking in Roermond tegenover een handjevol Indiëveteranen. Tegelijkertijd wijdde hij geen woord aan de gruwelijke Bersiap, terwijl uitgerekend in Roermond een bescheiden gedenkplek is opgericht voor de talloze burgerslachtoffers van het gruwelijke Indonesische geweld.

Aanvankelijk zou Van der Maat overigens helemaal niet spreken, maar omdat Minister van Defensie, Kajsa Ollongren (D66), wegens persoonlijke omstandigheden moest afzeggen, werd de staatssecretaris alsnog naar voren geschoven. Dat werd uiteindelijk een zeer pijnlijke gebeuren, waarin de bewindspersoon tegenover de laatste nog levende Indiëveteranen onder andere repte over “Indonesische vrijheidsstrijders” die zouden hebben gevochten “voor hun land en cultuur”. Van der Maat wijdde ondertussen geen letter aan de gruwelijke Bersiap, de periode waarin Indonesiërs dood en verderf zaaiden onder aanvankelijk met name niet-Indonesiërs. Dat is opvallend, omdat het tegen de achtergrond van dit Indonesisch extreme geweld was dat de Politionele Acties plaatsvonden. Het lijkt Van der Maat geheel ontgaan, waardoor zijn vuurdoop iets absurdistisch had. Onder slachtoffers en nabestaanden van Indonesische terreur wordt ondertussen vol ongeloof gereageerd op de woorden van de staatssecretaris.

Nadat de Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië ten einde kwam riepen Indonesische nationalisten op 17 augustus 1945 de onafhankelijkheid uit. Daarop volgde een uiterst gewelddadige periode die ook wel bekend staat als de Bersiap, dat Maleis is voor “Wees paraat” of “Geef acht!”. Gedurende de Bersiap, waarvan de hoogtijdagen in ieder geval in de steden liep vanaf september 1945 en begin 1946, zijn duizenden (Indische) Nederlanders op gruwelijke wijze gemarteld, verkracht en vermoord door Indonesiërs, vanwege hun Nederlandse en/of Europese afkomst. Het geweld tegen én de moordpartijen op de burgerbevolking stopten niet na 1946, maar ging door tot eind jaren 40. Medio 1947 was er opnieuw sprake van een explosie van geweld, die ook wel wordt aangeduid als de Tweede Bersiap.

Het exacte aantal Nederlandse (burger)slachtoffers dat tijdens de Bersiap is gevallen is tot op de dag van vandaag onduidelijk. De schattingen variëren tussen de 5.000 en 30.000 doden en 15.000 vermisten. Ook Chinezen, Molukkers en andere bevolkingsgroepen werden slachtoffer, al is onduidelijk hoeveel. Het was tegen deze achtergrond dat de Politionele Acties plaatsvonden. In totaal werden daarbij ruim 200.000 militairen ingezet, waaronder 120.000 dienstplichtigen en 20.000 oorlogsvrijwilligers uit Nederland en 60.000 militairen van het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (KNIL). Tussen 1945 en 1962 sneuvelden in totaal 6.300 militairen. Aan Indonesische zijde zouden in totaal 100.000 doden zijn gevallen onder zowel burgers als militairen, al wordt bij dat aantal volgens critici onvoldoende rekening gehouden met de slachtoffers die Indonesiërs onderling hebben gemaakt.