Opmerkelijk! Indië-onderzoekers missen mogelijk aanzienlijk aantal Bersiap-doden

DEN HAAG (2 augustus 2022) – Het Indië-onderzoek heeft mogelijk een aanzienlijk aantal Nederlandse Bersiap-doden over het hoofd gezien. Eerder was al bekend dat de onderzoekers hun cijfers niet hebben geverifieerd met in de burgerlijke stand opgenomen Bersiap-doden, maar nu blijkt dat het aantal officieel geregistreerde Bersiap-doden ook daadwerkelijk significant afwijkt van de bevindingen van de Indië-onderzoekers. Alleen al in de burgerlijke stand van Batavia blijken tenminste 6.620 Bersiap-doden te zijn geregistreerd.

De onderzoekers baarden eerder al opzien door begin dit jaar het aantal Bersiap-doden aan Nederlandse zijde bij te stellen tot 6.000 burgers. Die cijfers wijken significant af van eerdere bevindingen, waaronder die van wijlen Bersiap-deskundige Herman Bussemaker en historici als William Frederick en Robert Cribb. Zij schatten het aantal Nederlandse dodelijke slachtoffers tijdens de Bersiap op 20.000 tot 30.000. Volgens Frederick en Cribb heeft de Bersiap bovendien kenmerken van een genocide. Het verschil in dodenaantallen pareerden de verantwoordelijke Indië-onderzoekers eerder door te stellen dat andere cijfers zouden zijn gebaseerd “op aannames en een verkeerde interpretatie van bronnen”. De vraag is hoeveel waarde aan die lezing moet worden gehecht nu de onderzoekers zelf hun cijfers niet hebben geverifieerd en daarmee mogelijk een aanzienlijk aantal doden in hun analyse missen.

Het nieuws voedt de scepsis onder Indische Nederlanders over het onderzoek. Vanaf de start van het onderzoek hebben zij grote bezwaren tegen onder andere de bevooroordeelde houding ten opzichte van de Bersiap en – in het verlengde daarvan – het betrekken van Bersiap-ontkenners bij het onderzoek. De ongerustheid nam verder toe toen de onderzoekers in een verklaring aankondigden dat men de Bersiap zou gaan “herconceptualiseren”. Volgens de onderzoekers had die herconceptualisering echter “niet tot doel ‘het Nederlandse leed te bagatelliseren’, zoals sommigen vrezen”. Die stelling was eigenlijk altijd al ongeloofwaardig, want van meet af aan is de Bersiap op de website van het onderzoek weggezet als een periode waarover “veel onduidelijkheden en mythes” bestaan. Dat de onderzoekers mogelijk duizenden doden in hun analyse missen komt dan ook niet als een verrassing.

Bersiap is Maleis voor “Wees paraat” of “Geef acht!”. Het is de strijdkreet van Indonesische (para)militaire organisaties en bendes, die vrijwel direct na de capitulatie van Japan dood en verderf zaaiden onder aanvankelijk met name niet-Indonesiërs in Nederlands-Indië. Gedurende deze uiterst gewelddadige periode zijn duizenden (Indische) Nederlanders door Indonesiërs op gruwelijke wijze gemarteld, verkracht en vermoord vanwege hun Nederlandse en/of Europese afkomst. Het exacte aantal Nederlandse slachtoffers is tot op heden onduidelijk. De schattingen variëren tussen de 5.000 en 30.000 doden en 15.000 vermisten. Ook Chinezen, Molukkers en andere groepen werden slachtoffer, al is onduidelijk hoeveel.

* Federatie Indische Nederlanders (FIN) heeft de bij het Indië-onderzoek betrokken onderzoeksinstituten KITLV, NIMH en NIOD om een reactie gevraagd, maar die hadden bij publicatie van dit artikel (nog) niet gereageerd.