
DEN HAAG (28 juni 2022) – De Nederlandse regering heeft gedurende de dekolonisatie van voormalig Nederlands-Indië berichtgeving over het gruwelijke Indonesische geweld actief tegengewerkt, omdat dit de onderhandelingen met Indonesië mogelijk zou kunnen schaden. Dat is een van de opmerkelijke bevindingen die Indië-onderzoekers Esther Captain en Onne Sinke presenteren in hun deelonderzoek over de Bersiap.
De conclusies zijn opvallend, maar komen niet uit de lucht vallen. Al langer is bekend dat bijvoorbeeld fotonegatieven van Indonesische gruweldaden bewust onbruikbaar zijn gemaakt. Nu blijkt dat de Nederlandse regering inderdaad actief beleid voerde om informatie over de Bersiap voor het grote publiek te verdoezelen. Het idee was dat berichtgeving over Indonesische gruweldaden de onderhandelingen met Indonesië mogelijk zouden kunnen schaden. Nederland sprak onder andere in het Anglo-Dutch Publicity Commitee begin maart 1946 over een verbod op het publiceren over de Indonesische gruwelijkheden. Daar stemde Charles van der Plas, die als vervanger van gouverneur-generaal Van Mook optrad, met het voorstel in. Ook de Minister van Overzeese Gebiedsdelen, Anne Jan Jonkman (PvdA), bemoeide zich actief met de inhoud van journalistieke producties.
De bevindingen staan op gespannen voet met de eerder in februari 2022 gepresenteerde resultaten van het eenzijdige Indië-onderzoek, waar ook dit deelonderzoek onderdeel van is. Een van de opmerkelijke conclusies was toen dat de gruwelijke Bersiap géén reden is geweest voor het grootschalig inzetten van de Nederlandse troepen in voormalig Nederlands-Indië. De Bersiap zou slechts een “bijkomend argument” hebben gevormd, omdat “het besluit tot bestuurlijke en militaire herbezetting al geruime tijd voor het einde van de Tweede Wereldoorlog” was genomen. De Bersiap speelde vooral een rol “bij de demonisering van de Indonesische tegenstander” zei Gert Oostindie (KITLV) tijdens de persconferentie. Deze lezing lijkt nu onhoudbaar, want de Nederlandse regering blijkt met het oog op de onderhandelingen er juist alles aan te hebben gedaan om Indonesië niet voor het hoofd te stoten.
Tijdens de presentatie en persconferentie eerder dit jaar beweerden de onderzoekers ook nog dat de Bersiap pas naderhand zou zijn opgevoerd om de grootschalige inzet van Nederlandse troepen achteraf te rechtvaardigen. Die claim onderbouwden zij met het argument dat de Bersiap pas vanaf de jaren 1980 in de Nederlandse media zou worden gehanteerd. De onderzoekers lieten daarbij overigens na te vermelden dat de regering de berichtgeving over het Indonesische extreme geweld actief had tegengewerkt. Ook tegenwoordig spelen de verhoudingen met Indonesië nog een prominente rol, zo bleek ook recent nog in een Kamerdebat over het veteranenbeleid. Minister van Defensie Kajsa Ollongren baarde daar opzien door de snelle reactie van het kabinet op de resultaten van het eenzijdige Indië-onderzoek en de daaropvolgende excuses aan Indonesië, te verklaren door te wijzen op de “relatie met onze veteranen” en “onze internationale relatie met Indonesië”.
* Federatie Indische Nederlanders (FIN) heeft de bij het Indië-onderzoek betrokken onderzoeksinstituten KITLV, NIMH en NIOD om een reactie gevraagd, maar die hadden bij publicatie van dit artikel (nog) niet gereageerd.
Duidelijk wordt hoe de Nederlandse overheid bewust goochelt met de werkelijkheid en daarvoor de Indonesische Ambassadeur tijdens de geheime hoorzitting ontving.
De waarheid mocht – zoals afgesproken – niet boven tafel komen.
Het was makkelijker de oorlogsveteranen de schuld in de schoenen te schuiven. Zijn we er in één keer vanaf.