Indië-onderzoek stelt Nederlandse Bersiap-doden bij tot 6.000

DEN HAAG (17 februari 2022) – Tijdens de gruwelijke Bersiap zouden aan Nederlandse zijde 6.000 burgers door Indonesiërs zijn vermoord. Dat is een van de opmerkelijke beweringen uit het eenzijdige Indië-onderzoek, waarvan de resultaten onlangs werden gepresenteerd. Het achterliggende onderzoek is echter pas in april van dit jaar toegankelijk voor het publiek.

De nieuwe cijfers wijken significant af van eerdere bevindingen, waaronder die van wijlen Bersiap-deskundige Herman Bussemaker en historici als William Frederick en Robert Cribb. Zij schatten het aantal Nederlandse dodelijke slachtoffers tijdens de Bersiap op 20.000 tot 30.000. Volgens Frederick en Cribb heeft de Bersiap bovendien kenmerken van een genocide. De betrokken Indië-onderzoekers Esther Captain en Onno Sinke erkennen dat hun nieuwe aantallen afwijken van die van hun collega-wetenschappers. Dat zou komen doordat vorige cijfers zouden zijn gebaseerd “op aannames en een verkeerde interpretatie van bronnen” aldus Sinke. “Wij hebben onderzoek gedaan in archieven met de Oorlogsgravenstichting, het Rode Kruis, de Opsporingsdienst Overledenen en Stichting Pelita” zo zette Sinke tijdens de presentatie van de resultaten uiteen. Sinke benadrukt wel dat de nieuwe dodencijfers een “absolute ondergrens” vormen.

De nieuwe dodenaantallen voeden de skepsis van Indische Nederlanders over het onderzoek. Vanaf de start van het onderzoek hebben zij grote bezwaren tegen onder andere de bevooroordeelde houding ten opzichte van de Bersiap en – in het verlengde daarvan – het betrekken van Bersiap-ontkenners bij het onderzoek. De ongerustheid nam toe toen de onderzoekers in een verklaring aankondigden dat men de Bersiap zou gaan “herconceptualiseren”. Volgens de onderzoekers had die herconceptualisering echter “niet tot doel ‘het Nederlandse leed te bagatelliseren’, zoals sommigen vrezen”. Die stelling was eigenlijk altijd al ongeloofwaardig, want van meet af aan is de Bersiap op de website van het onderzoek weggezet als een periode waarover “veel onduidelijkheden en mythes” bestaan. Dat de onderzoekers nu dus het aantal doden hebben bijgesteld komt dan ook niet als een verrassing.

Frappant is dan ook dat dit zeer gevoelige deel van onderzoek pas in april van dit jaar wordt gepubliceerd. Hans Moll, voorzitter van Federatie Indische Nederlanders (FIN), is dan ook zeer kritisch over het onderzoek en de resultaten. “Het onderzoek richt zich op Nederlands (extreem) geweld en heeft dit geweld uitvergroot. Het Indonesische extreme geweld, zoals het geweld tijdens de Bersiap, is met een deelonderzoek afgedaan. De resultaten zijn daarmee onvolledig en scheppen een onjuist beeld van de dekolonisatieperiode in voormalig Nederlands-Indië” aldus Moll. Dat de onderzoekers onder deze omstandigheden de dodencijfers toch zo drastisch hebben aangepast zorgt voor woede en argwaan onder slachtoffers en nabestaanden. Moll pleit mede daarom voor een onafhankelijk en volwaardig onderzoek naar het Indonesisch geweld.